Tổng thống Putin khẳng định sẵn sàng gặp người đồng cấp Zelensky, nhưng chỉ trong "giai đoạn cuối" của các cuộc đàm phán nhằm chấm dứt xung đột.
"Tôi sẵn sàng gặp mọi người, kể cả ông Volodymyr Zelensky. Đó không phải vấn đề. Nếu chính quyền Ukraine giao cho ai đó nhiệm vụ tiến hành đàm phán, đó có thể là ông ấy. Chúng tôi không bận tâm ai là người đàm phán, ngay cả khi đó là lãnh đạo Ukraine hiện tại", Tổng thống Nga Vladimir Putin nói ngày 19/6.
Tuy nhiên, lãnh đạo Nga nhấn mạnh cuộc gặp như vậy chỉ diễn ra "ở giai đoạn cuối cùng", khi hai bên đã thống nhất các điều khoản thỏa thuận chấm dứt xung đột. "Chúng ta cần tìm giải pháp không chỉ chấm dứt xung đột hiện nay mà còn thiết lập những điều kiện để ngăn tình huống tương tự tái diễn", ông Putin nói.
Giới chức Ukraine chưa bình luận về thông tin.
Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Moskva ngày 29/5. Ảnh: AFP
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky từng nhiều lần đề nghị đối thoại trực tiếp với ông Putin, thậm chí còn đề xuất cả cuộc gặp ba bên với Tổng thống Mỹ Donald Trump. Lãnh đạo Ukraine cho rằng các cuộc đàm phán với phái đoàn Nga ở Thổ Nhĩ Kỳ "chưa đủ cấp cao" và muốn đối thoại trực tiếp với ông Putin.
Tuy nhiên, Điện Kremlin khẳng định cuộc gặp có sự tham gia của Tổng thống Putin và lãnh đạo Ukraine chỉ có thể diễn ra sau khi hai bên đạt được "các thỏa thuận cụ thể".
Nga - Ukraine vừa kết thúc vòng đàm phán mới nhất tại Istanbul hồi tháng trước, nhưng chưa tìm được tiếng nói chung về các điều khoản chấm dứt xung đột.
Tại vòng đàm phán ở Istanbul hồi tháng 5, phái đoàn Nga và Ukraine không tìm được tiếng nói chung về các điều khoản chấm dứt xung đột. Hai bên chỉ nhất trí trao đổi tù binh bị thương nặng và bệnh nặng, cùng các tù binh 18-25 tuổi. Con số này tương đương hơn 1.000 người mỗi bên.
Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine khi đó nói rằng hai bên sẽ trao đổi thi thể binh sĩ theo công thức "6.000 đổi 6.000", trong khi phía Nga nói rằng đây là thỏa thuận hồi hương đơn phương.
Ukraine hôm 16/6 thông báo đã tiếp nhận tổng cộng hơn 6.000 thi thể binh sĩ, trong khi Nga nhận lại 78 quân nhân tử trận, hoàn tất thỏa thuận đạt được tại Istanbul. Moskva cho biết sẵn sàng bàn giao thêm 2.239 thi thể binh sĩ Ukraine, ngoài số lượng theo thỏa thuận đạt được tại Thổ Nhĩ Kỳ.
Israel triển khai 60 tiêm kích tấn công hơn 20 cơ sở hạt nhân và sản xuất vũ khí ở thủ đô Tehran, khi Iran tuyên bố "không đầu hàng".
"60 tiêm kích không quân, dựa vào thông tin chính xác của cơ quan tình báo, đã tiến hành đợt tấn công nhằm vào hơn 20 địa điểm quân sự tại Tehran trong vài giờ qua", Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) tối 18/6 (sáng 19/6 giờ Hà Nội) thông báo.
Các địa điểm bị tập kích bao gồm cơ sở sản xuất vũ khí, máy ly tâm, cũng như nghiên cứu và phát triển "vũ khí hạt nhân" của Iran. "Các cơ sở trên được xây dựng nhằm giúp Iran mở rộng quy mô và tốc độ làm giàu uranium để chế tạo vũ khí nguyên tử", IRF nhấn mạnh.
Những mục tiêu khác là nhà máy sản xuất vật liệu thô và linh kiện cho hệ thống tên lửa, cùng các địa điểm chế tạo hệ thống phòng không của Iran.
Hãng Nour News của Iran cho biết lưới phòng không ở thủ đô Tehran đã được kích hoạt để đối phó "mục tiêu thù địch" vào tối 18/6, song không nêu kết quả.
Khói bốc lên tại thủ đô Tehran của Iran hôm 18/6. Ảnh: AFP
Bộ trưởng Quốc phòng Israel Israel Katz trước đó cùng ngày tuyên bố lực lượng nước này đã "phá hủy" trụ sở cảnh sát quốc gia của Iran tại Tehran. Hãng thông tấn IRNA xác nhận một số tòa nhà gần trụ sở Bộ tư lệnh Hành pháp Quốc gia ở thủ đô đã bị Israel nhắm mục tiêu, khiến vài người bị thương.
Khoảng một giờ sau thông báo tập kích hơn 20 địa điểm ở Iran, IDF cho biết đã phát hiện loạt tên lửa đạn đạo phóng từ lãnh thổ đối phương. Lực lượng này sau đó nói Iran chỉ khai hỏa số ít tên lửa, không có ai bị thương và đã cho phép người dân rời khỏi nơi trú ẩn.
Giao tranh Israel - Iran bùng phát khi Tel Aviv mở chiến dịch không kích phủ đầu vào hôm 13/6. Các cuộc tấn công của Israel vào Iran đã khiến ít nhất 225 người thiệt mạng và khoảng 1.480 người bị thương. Tehran cũng tập kích đáp trả Tel Aviv, khiến ít nhất 24 người thiệt mạng và hơn 800 người bị thương.
Trong bài phát biểu toàn quốc ngày 18/6, lãnh tụ Iran Ali Khamenei tuyên bố nước này sẽ "không đầu hàng" và cảnh báo bất kỳ sự can thiệp quân sự nào của Mỹ cũng sẽ dẫn đến "thiệt hại không thể khắc phục". Ông Khamenei cũng chỉ trích Israel vì phát động chiến dịch quân sự trong lúc Iran đang đàm phán hạt nhân với Mỹ.
Tổng thống Mỹ Donald Trump cùng ngày triệu tập cuộc họp ở Phòng Tình huống ở Nhà Trắng để thảo luận về các phương án của Washington liên quan xung đột Israel - Iran. Ông Trump trước cuộc họp tuyên bố đang "cạn sạch kiên nhẫn" với Iran, song nhấn mạnh chưa đưa ra quyết định cuối cùng về việc Mỹ có tham gia cuộc xung đột hay không.
Ông Trump tuyên bố không phận Iran đã bị "kiểm soát hoàn toàn" nhưng không nói rõ bên nào làm điều đó, kêu gọi Tehran đầu hàng vô điều kiện.
"Chúng tôi đã kiểm soát toàn diện vùng trời Iran. Họ có rất nhiều hệ thống giám sát không phận và những tổ hợp phòng thủ rất tốt, song không thể sánh với những gì Mỹ chế tạo. Không ai làm tốt hơn nước Mỹ", Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết hôm 17/6.
Tổng thống Trump không đề cập cụ thể "chúng tôi" là bên nào, song cảnh báo rằng lãnh tụ tối cao Iran Ali Khamenei đến nay vẫn an toàn vì Mỹ "biết nơi ẩn náu nhưng chưa muốn hạ ông ấy". "Chúng tôi không muốn tên lửa phóng vào dân thường hoặc binh sĩ Mỹ. Sự kiên nhẫn của chúng tôi đang cạn kiệt. Hãy đầu hàng vô điều kiện", ông chủ Nhà Trắng cho hay.
Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Canada ngày 16/6. Ảnh: AP
Khi được hỏi về tuyên bố của ông Trump, đại sứ Israel tại Mỹ Yechiel Leiter tiết lộ Tel Aviv đã đề nghị Washington thiết lập trạng thái phòng thủ. "Chúng tôi vô cùng biết ơn và cảm ơn các hệ thống mà Mỹ đưa vào sử dụng. Những hệ thống như THAAD đã cứu sống hàng trăm, thậm chí hàng nghìn sinh mạng trong những ngày qua", ông nói.
Bình luận được ông Trump đưa ra giữa lúc xuất hiện nghi vấn liệu Mỹ có tham gia chiến dịch của Israel nhằm vào Iran hay không. Tổng thống Trump nhiều lần nhấn mạnh Washington không tham gia xung đột và Tehran có thể chấp nhận thỏa thuận từ bỏ chương trình hạt nhân để chấm dứt chiến sự.
Theo dữ liệu của các trang theo dõi hàng không dân sự, ít nhất 32 máy bay tiếp dầu KC-135R và KC-46A của không quân Mỹ đã khởi hành từ các căn cứ trên khắp nước này trong ngày 16/6. Các máy bay nối đuôi nhau hướng về phía đông, vượt qua Đại Tây Dương rồi đến các địa điểm tại châu Âu và Trung Đông.
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth cuối ngày 16/6 thông báo đã ra lệnh triển khai thêm nguồn lực đến Trung Đông để tăng cường khả năng phòng thủ, bảo vệ lực lượng Mỹ tại khu vực.
Xung đột giữa Tel Aviv và Tehran bùng phát từ ngày 13/6 khi Israel không kích phủ đầu Iran bằng chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy", khiến nhiều chỉ huy cấp cao và nhà khoa học hạt nhân thiệt mạng. Iran sau đó trả đũa bằng chiến dịch "Lời hứa Đích thực 3". Chiến sự đã bước sang ngày thứ năm và chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.
Các đòn tấn công ăn miếng trả miếng khiến gây thương vong dân thường tại cả hai nước. Giới chức Iran cho biết 224 người đã thiệt mạng và 1.227 người bị thương, chủ yếu là dân thường, trong 5 ngày giao tranh. Tại Israel, 24 dân thường đã thiệt mạng và 592 người bị thương.
Ít nhất 32 máy bay tiếp dầu KC-135R và KC-46A xuất phát từ các căn cứ tại Mỹ, hướng về phía đông và bay qua Đại Tây Dương.
Theo dữ liệu của các trang theo dõi hàng không dân sự, ít nhất 32 máy bay tiếp dầu gồm KC-135R và KC-46A của không quân Mỹ đã khởi hành từ các căn cứ trên khắp nước này trong ngày 16/6. Các máy bay nối đuôi nhau hướng về phía đông, vượt qua Đại Tây Dương rồi đến các địa điểm tại châu Âu và Trung Đông.
Hình ảnh chụp tại Anh ngày 17/6 cho thấy ít nhất 12 tiêm kích tàng hình F-35 bay bám theo những chiếc KC-135R.
Biên tập viên Tyler Rogoway của chuyên trang quân sự Mỹ War Zone nhận định máy bay tiếp dầu Mỹ thường triển khai đến những khu vực nêu trên, song động thái triển khai cùng lúc hàng chục chiếc là "điều rất kỳ lạ", đặc biệt giữa lúc xung đột Israel - Iran chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.
"Lý do của động thái này chưa rõ ràng, song có nhiều giả thuyết cho rằng chúng sẽ dẫn đến thay đổi đáng kể trong xung đột hiện tại giữa Israel và Iran", Rogoway cho biết.
Máy bay tiếp dầu Mỹ rời căn cứ ra nước ngoài ngày 16/6. Đồ họa: ADS-B Exchange
Giả thuyết đầu tiên là Mỹ quyết định hỗ trợ Israel nhằm đẩy nhanh chiến dịch tập kích Iran, do không quân Israel chỉ sở hữu 7 chiếc máy bay tiếp dầu đời cũ dựa trên khung thân Boeing 707.
"Đây là yếu tố hạn chế lớn trong các cuộc không kích tầm xa vào Iran, giới hạn đáng kể thời gian tiêm kích Israel hiện diện ở khu vực mục tiêu và mức độ xâm nhập sâu vào không phận Iran", Rogoway giải thích.
Khả năng tiếp dầu càng trở nên quan trọng nếu Israel muốn giành ưu thế trên không ở phía đông Iran. Năng lực này còn cho phép tiêm kích Israel dùng bom dẫn đường, vốn có giá rẻ hơn tên lửa nhưng tầm bay ngắn, cũng như đem theo các loại vũ khí xuyên phá hầm ngầm hạng nặng.
Một giả thuyết khác là Mỹ có thể trực tiếp không kích Iran. Máy bay tiếp dầu sẽ hỗ trợ các chiến đấu cơ Mỹ và Israel làm nhiệm vụ. "Tấn công Iran là thay đổi lớn trong chính sách của Mỹ, có thể gây ra tác động lớn trong khu vực và có thể khiến Tehran tập kích các cơ sở của Washington", Rogoway cảnh báo.
Máy bay tiếp dầu KC-46A hoạt động tại Trung Đông tháng 11/2024. Ảnh: USAF
Phi đội máy bay tiếp dầu cũng có thể nhằm chuẩn bị ứng phó kịch bản Iran phong tỏa eo biển Hormuz, tuyến vận chuyển dầu mỏ quan trọng tại Trung Đông.
"Nếu điều này xảy ra, Mỹ cùng đồng minh sẽ phải huy động tiêm kích chế áp phòng không đối phương và giám sát liên tục eo biển Hormuz, săn lùng các bệ phóng tên lửa chống hạm và phòng không có khả năng cơ động cao. Hoạt động này đòi hỏi lượng lớn máy bay tiếp dầu", Rogoway giải thích.
Cuối cùng, Lầu Năm Góc có thể điều máy bay tiếp dầu phục vụ cầu hàng không từ Mỹ đến Trung Đông. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth cuối ngày 16/6 thông báo đã ra lệnh triển khai thêm nguồn lực đến Trung Đông để tăng cường khả năng phòng thủ, bảo vệ lực lượng Mỹ tại khu vực.
Máy bay tiếp dầu KC-135R đáp xuống căn cứ tại Trung Đông ngày 29/1. Ảnh: USAF
Xung đột giữa Tel Aviv và Tehran bùng phát từ ngày 13/6 khi Israel không kích phủ đầu Iran bằng chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy", khiến nhiều chỉ huy cấp cao và nhà khoa học hạt nhân thiệt mạng. Iran sau đó trả đũa bằng chiến dịch "Lời hứa Đích thực 3". Chiến sự đã bước sang ngày thứ năm và chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.
Các đòn tấn công ăn miếng trả miếng khiến gây thương vong dân thường tại cả hai nước. Giới chức Iran cho biết 224 người đã thiệt mạng và 1.227 người bị thương, chủ yếu là dân thường, trong 5 ngày giao tranh. Tại Israel, 24 dân thường đã thiệt mạng và 592 người bị thương.
Tổng thống Zelensky nói Ukraine bị hơn 440 UAV, 32 tên lửa Nga tấn công, trong đó thủ đô Kiev hứng "một trong các cuộc tập kích tàn khốc nhất".
"Báo cáo từ Bộ trưởng Nội vụ Ihor Klymenko và giới chỉ huy quân đội cho thấy Nga đã phóng 440 máy bay không người lái (UAV) và 32 tên lửa trong cuộc tấn công quy mô lớn" trong đêm qua, Tổng thống Ukraine Voldoymyr Zelensky ngày 17/6 cho biết.
Ông cho hay thủ đô Kiev đã hứng chịu "một trong những cuộc tập kích tàn khốc nhất" kể từ đầu xung đột. Tổng cộng 8 quận ở Kiev đã chịu thiệt hại, lực lượng cứu hộ đang tìm cách cứu những người mắc kẹt trong đống đổ nát tại một tòa chung cư.
"Tính đến thời điểm hiện tại, 15 người đã thiệt mạng", ông Zelensky cho biết, đồng thời cho hay đang liên lạc với các đối tác ở mọi cấp độ để đưa ra phản ứng phù hợp với Nga.
Cảnh đổ nát tại một tòa chung cư ở Kiev sau cuộc tập kích tên lửa, UAV hôm 17/6. Ảnh: AP
Bộ tư lệnh không quân Ukraine cho biết Nga đã phóng hai tên lửa siêu vượt âm Kinzhal, 20 tên lửa hành trình Kh-101 và Kalibr, 9 quả đạn hành trình chiến thuật Kh-59/69, một tên lửa diệt radar Kh-31P, cùng UAV tự sát và mồi nhử trong đòn tập kích.
Cơ quan này tuyên bố các đơn vị phòng không đã bắn rơi một tên lửa Kinzhal, 15 quả Kh-101, 7 tên lửa Kh-59/69 và 239 UAV các loại. "166 UAV bị tác chiến điện tử áp chế, ba tên lửa gồm Kinzhal, Kh-59/69 và Kh-31P cũng biến mất khỏi radar", không quân Ukraine cho hay.
Số UAV và tên lửa còn lại không được đề cập, dường như đã xuyên thủng lưới phòng không và đánh trúng mục tiêu.
Bộ tư lệnh không quân Ukraine cho biết 10 tỉnh ở nước này đã bị tấn công trong cuộc tập kích đêm qua, trong đó Kiev là mục tiêu chính. Thị trưởng Kiev Vitali Klitschko cáo buộc rằng đầu đạn tên lửa của Nga có chứa các viên bi kim loại nhỏ nhằm "gây sát thương tối đa".
Bộ trưởng Nội vụ Klymenko thông báo 27 địa điểm tại các quận khác nhau ở Kiev bị nhắm mục tiêu, trong đó có tòa chung cư, cơ sở giáo dục và hạ tầng quan trọng.
RusVesna, trang tin quân sự có liên hệ với quân đội Nga, cho biết mục tiêu chính trong cuộc tập kích là sân bay quốc tế Zhulyany ở quận Solomiansky, nơi triển khai trận địa tên lửa Patriot bảo vệ thủ đô Kiev.
Bộ Quốc phòng Nga chưa bình luận về thông tin, song nhiều lần khẳng định chỉ tập kích cơ sở quân sự và hạ tầng liên quan ngành công nghiệp quốc phòng của Ukraine.
Khoảnh khắc UAV lao xuống một tòa nhà ở Kiev hôm 17/6. Ảnh: AP
Cơ quan này cho biết lực lượng phòng không trực chiến đã phá hủy 198 UAV Ukraine trong tối 16, rạng sáng 17/6 trên vùng trời 10 khu vực, trong đó có tỉnh Moskva.
Nga và Ukraine thường xuyên tập kích lãnh thổ của nhau bằng tên lửa hoặc UAV kể từ đầu xung đột. Giao tranh giữa hai bên gần đây tăng nhiệt trong bối cảnh Kiev và Moskva không đạt bước tiến lớn nào trong hai vòng đàm phán ở Istanbul, ngoại trừ thỏa thuận trao đổi tù nhân và thi thể binh sĩ.
Giới chức Iran thông báo bắn rơi chiến đấu cơ F-35 Israel thứ tư kể từ đầu xung đột, nhưng Tel Aviv khẳng định không mất tiêm kích nào.
Hãng thông tấn Tasnim ngày 16/6 dẫn lời Mehrab Davari, quan chức an ninh tại tỉnh Đông Azerbaijan ở tây bắc Iran, tuyên bố một tiêm kích F-35 Israel đã bị bắn rơi trên vùng trời thành phố thủ phủ Tabriz của vùng này.
Ông Davari cho biết lực lượng phòng không trực chiến ở Tabriz đã phát hiện chiến đấu cơ F-35 Israel và phóng tên lửa trúng mục tiêu. Quan chức này cam kết sẽ công bố thông tin chi tiết về chiến dịch sau, thêm rằng sự việc diễn ra sau khi lực lượng Iran bắn rơi hai máy bay không người lái (UAV) của đối phương tại khu vực Tabriz trong những ngày qua.
Các nguồn tin địa phương cho biết ba khu vực xung quanh thành phố Tabriz bị tấn công sáng 16/6, lực lượng phòng không trực chiến đã phát hiện và đánh chặn một số UAV.
Tiêm kích F-35I Israel trong cuộc diễn tập năm 2021. Ảnh:Times of Israel
Đây là chiếc F-35 thứ tư mà Iran tuyên bố hạ kể từ khi xung đột với Israel bùng phát hôm 13/6, trong đó có hai phi cơ vào ngày đầu tiên giao tranh. Tuy nhiên, các cơ quan chức năng Iran tới nay chưa công bố bất cứ bằng chứng nào cho thấy phòng không nước này đã bắn hạ được tiêm kích tàng hình F-35.
Đài PressTV của Iran cho biết nước này đã sử dụng hệ thống phòng không nội địa Bavar-373 để hạ ba tiêm kích F-35 đầu tiên. Nó được coi là phiên bản sao chép của hệ thống phòng không S-300, có thể khai hỏa đạn Sayyad-4B tầm bắn 300 km để phó các mục tiêu như UAV, tên lửa hành trình và đạn đạo.
Theo PressTV, các tiêm kích này bị bắn hạ sau khi quân đội Israel tưởng rằng đã gây thiệt hại nghiêm trọng cho lưới phòng không của Iran trong ngày đầu tiên diễn xung đột. Trên thực tế, Tehran đã rút nhiều radar về nơi an toàn và chỉ để lại khí tài mồi nhử cho UAV vũ trang đối phương tấn công.
"Tính toán sai lầm này đã khiến Israel phải trả giá đắt. Trong các cuộc tấn công tiếp theo, máy bay Israel đã mạo hiểm tiến sâu hơn vào không phận Iran mà không biết rằng các hệ thống radar đã được kích hoạt trở lại. Lưới phòng không Iran đã gây bất ngờ cho đối phương khi khai hỏa và hạ vài tiêm kích tàng hình", Press TV cho hay.
Vị trí thành phố Tabriz. Đồ họa: CNN
Tuy nhiên, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) cho hay họ không ghi nhận bất cứ tổn thất nào với phi đội F-35 trong cuộc tập kích Iran ngày 16/6. Israel trước đó cũng bác bỏ các tuyên bố "bắn rơi F-35" của Iran, cho rằng đây là "tin giả".
Trang Snopes chuyên kiểm chứng thông tin cho hay đã liên hệ với Bộ Ngoại giao Iran để xác minh các thông tin trên nhưng chưa nhận được phản hồi.
Trên mạng xã hội X đang lan truyền bức ảnh một tiêm kích F-35 gãy nát nằm trên mặt đất, xung quanh có nhiều dân thường. Tuy nhiên, sau khi phân tích, Snopes chỉ ra rằng tiêm kích trong ảnh có kích thước quá lớn so với người dân, xe cộ và công trình xung quanh, nên bức ảnh này nhiều khả năng là sản phẩm do AI tạo ra.
Bức ảnh được cho là do AI tạo ra mô phỏng một chiếc F-35 trên mặt đất. Ảnh: X/Alphafox78
"Iran không bắn hạ được bất cứ chiến đấu cơ nào của Israel. Họ đang cố dựng lên câu chuyện chiến thắng không có thật", Nadav Shoshani, phát ngôn viên IDF, cho hay.
IDF ngày 16/6 thông báo đã khống chế hoàn toàn không phận ở thủ đô Tehran của Iran, đồng nghĩa các hệ thống phòng không ở khu vực hầu như đã bị vô hiệu hóa. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu nhấn mạnh điều này sẽ giúp Tel Aviv có thể tấn công tất cả mục tiêu của chính quyền Iran.
Giao tranh giữa hai nước bắt đầu bằng cuộc không kích phủ đầu của Israel rạng sáng 13/6, khiến nhiều chỉ huy cấp cao và nhà khoa học hạt nhân Iran thiệt mạng. Hai bên liên tục tấn công tên lửa để đáp trả lẫn nhau những ngày qua.
Văn phòng Thủ tướng Israel ngày 16/6 cho biết 24 người đã thiệt mạng và 592 người bị thương tại nước này. Ít nhất 224 người đã thiệt mạng và 1.227 người phải nhập viện ở Iran, theo Tehran.
Phạm Giang (Theo Tasnim, Press TV, Times of Israel)
Israel thông báo đã phá hủy 1/3 bệ phóng tên lửa tầm xa của Iran, gây khó khăn đáng kể cho nỗ lực trả đũa của Tehran.
"Chúng tôi đã tập kích hơn 20 tên lửa đất đối đất trong đêm 16/6, chỉ vài phút trước khi chúng khai hỏa nhằm vào lãnh thổ Israel. Khoảng 50 tiêm kích đã tham gia tấn công bệ phóng và cơ sở lưu trữ tên lửa", Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) cho hay.
Video do IDF công bố cho thấy 3 xe bệ phóng và một xe container bị máy bay Israel theo dõi, trước khi những vụ nổ lớn bùng lên. IDF cũng tuyên bố đã phá hủy 1/3 số bệ phóng tên lửa của Iran, tương đương khoảng 120 tổ hợp, kể từ khi chiến sự bùng phát.
Bệ phóng tên lửa Iran bị Israel tấn công trong video công bố ngày 16/6. Video: IDF
"Đó là các bệ phóng cỡ lớn, được triển khai khắp Iran. Mỗi bệ có thể phóng hàng chục tên lửa nhằm vào lãnh thổ và khí tài chiến lược của Israel. Các cuộc không kích khiến đối phương chỉ có thể phóng một nửa số tên lửa dự kiến trong trận tập kích đêm 16/6", lực lượng này cho hay.
Phát ngôn viên Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) Effie Defrin cùng ngày thêm rằng đặc nhiệm Quds của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC), bộ phận chuyên triển khai hoạt động quân sự và tình báo ngoài lãnh thổ Iran, là mục tiêu chính trong trận tập kích nói trên.
Giới chức Iran chưa bình luận về thông tin.
Các chuyên gia quân sự cho rằng chưa thể xác thực thống kê do IDF đưa ra, đồng thời cảnh báo rằng tên lửa đạn đạo Iran vẫn là mối đe dọa nghiêm trọng đối với Israel.
"Iran cất một số bệ phóng trong thành phố ngầm, số khác được phân tán khắp lãnh thổ. Không rõ bao nhiêu bệ phóng rời hầm ngầm sau khi xung đột nổ ra, cũng như liệu Israel có vô hiệu hóa chúng bằng cách phá hủy lối ra vào những công trình ngầm này hay không", biên tập viên Thomas Newdick của chuyên trang quân sự Mỹ War Zone nhận xét.
Theo đánh giá của Bộ tư lệnh Trung tâm (CENTCOM), cơ quan đặc trách hoạt động của quân đội Mỹ tại Trung Đông, Iran sở hữu hơn 3.000 tên lửa tầm xa vào năm 2022. Con số này sau đó có thể tăng lên, cho tới khi Iran phóng hàng trăm tên lửa tập kích Israel vào cuối năm 2024.
Vị trí Iran và Israel. Đồ họa: CNN
Các chuyên gia ước tính Iran sở hữu 750-1.000 tên lửa đạn đạo đủ tầm bắn tới Israel và đã khai hỏa khoảng 370 quả đạn. Săn lùng các bệ phóng tên lửa tầm xa của Iran được đánh giá là thách thức đáng kể và rất phức tạp, do tiêm kích Israel phải bay quãng đường xa tới khu vực tác chiến và khả năng tiếp dầu trên không vẫn hạn chế.
Xung đột giữa Tel Aviv và Tehran bùng phát từ ngày 13/6 khi Israel không kích phủ đầu Iran bằng chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy", khiến nhiều chỉ huy cấp cao và nhà khoa học hạt nhân thiệt mạng. Iran sau đó trả đũa bằng chiến dịch "Lời hứa Đích thực 3". Trong những ngày qua, hai nước liên tục phóng tên lửa tấn công lãnh thổ của nhau, gây thương vong dân thường ở cả hai phía.
Giới chức Iran cho biết 224 người đã thiệt mạng và 1.227 người bị thương, chủ yếu là dân thường, trong 5 ngày giao tranh. Tại Israel, 24 dân thường đã thiệt mạng và 592 người bị thương.
Còi báo động không kích vang lên ở một số khu vực tại Israel rạng sáng 16/6, trong đó có Tel Aviv. Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) cảnh báo xác định được thêm nhiều tên lửa phóng từ phía Iran và đang nỗ lực đánh chặn, cảnh báo rằng hệ thống phòng thủ của nước này "không hoàn toàn kín kẽ".
IDF cũng phát thông báo cho người dân khắp cả nước vào hầm trú ẩn và ở trong đó tới khi có thông báo mới. "Mọi người chỉ được rời khỏi sau khi có chỉ thị rõ ràng", IDF tuyên bố.
Lực lượng an ninh và cứu hộ tại hiện trường vụ tấn công tên lửa ở Zavdiel, Israel, ngày 15/6. Ảnh: Reuters
Iran sử dụng tên lửa đạn đạo Khaibar tầm bắn 2.000 km, đầu đạn 1,5 tấn để đánh bại các hệ thống phòng không Israel, khi xung đột hai nước leo thang.
Trung Đông những ngày qua chứng kiến bước leo thang nghiêm trọng trong cuộc xung đột Iran - Israel, khi hai bên tăng cường các đòn tập kích tầm xa nhắm vào lãnh thổ của nhau, với cường độ ngày càng khốc liệt.
Hãng thông tấn bán chính thức Fars News của Iran cho biết trong đòn tấn công rạng sáng 15/6, lực lượng nước này đã khai hỏa các loại tên lửa Emad, Qader và Khaibar vào thành phố Haifa và Tel Aviv của Israel. Đây là lần đầu tiên Iran sử dụng tên lửa đạn đạo thế hệ mới Khaibar trong các đợt tấn công nhằm vào lãnh thổ Israel.
Hình ảnh trên truyền thông cho thấy ít nhất một đầu đạn tên lửa lao xuống thành phố Haifa với vận tốc cực lớn trong đòn tập kích rạng sáng 15/6, khiến hệ thống phòng không của Israel bất lực.
Khoảnh khắc được cho là đầu đạn tên lửa Khaibar lao xuống thành phố Haifa của Israel rạng sáng 15/6. Video: MintNews
Động thái này không chỉ đánh dấu bước tiến mới trong năng lực quân sự của Iran mà còn làm dấy lên lo ngại về nguy cơ xung đột lan rộng, kéo theo sự tham gia của các cường quốc bên ngoài.
Theo Reuters, tên lửa đạn đạo Khaibar, còn được biết với tên gọi Khorramshahr-4, là một trong những vũ khí mới nhất và uy lực nhất trong kho tên lửa tầm xa của Iran. Tehran hồi giữa năm 2023 tuyên bố thử nghiệm thành công tên lửa này, với tầm bắn lên tới 2.000 km và khả năng mang đầu đạn nặng 1,5 tấn.
Được đặt tên theo trận chiến lịch sử Khaibar, một sự kiện quan trọng trong lịch sử Hồi giáo, tên lửa này được thiết kế với khả năng tấn công chính xác, tốc độ và khả năng sống sót cao trước các hệ thống phòng thủ tiên tiến.
Theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) tại Mỹ, Khaibar thuộc nhóm tên lửa đạn đạo tầm trung (MRBM), có khả năng mang nhiều đầu đạn và được tối ưu hóa để xuyên thủng các hệ thống phòng không hiện đại.
CSIS nhận định Iran hiện sở hữu ít nhất 8 loại tên lửa tấn công với tầm bắn từ 300 đến 2.500 km, trong đó Khaibar là một trong những mẫu tiên tiến nhất, với khả năng cơ động cao và thời gian phóng nhanh, giúp giảm nguy cơ bị phát hiện trước khi tấn công.
Tên lửa đạn đạo Khaibar chuẩn bị rời bệ phóng trong bức ảnh công bố tháng 5/2023. Ảnh: Reuters
Bộ trưởng Quốc phòng Iran Mohammadreza Ashtiani từng tuyên bố năm 2023 rằng Khaibar là biểu tượng cho khả năng tự vệ của Iran, nhấn mạnh thông điệp gửi tới các đồng minh khu vực rằng Iran muốn đóng góp vào sự ổn định của Trung Đông.
Tuy nhiên, các chuyên gia quân sự phương Tây cho rằng tên lửa này không chỉ phục vụ mục đích phòng thủ, mà còn là một công cụ chiến lược nhằm răn đe các đối thủ như Israel và các căn cứ quân sự của Mỹ trong khu vực. Tom Karako, giám đốc Dự án Phòng thủ Tên lửa tại CSIS, nhận định rằng Khaibar đại diện cho bước tiến đáng kể trong công nghệ tên lửa của Iran.
"Với tầm bắn 2.000 km và khả năng mang đầu đạn cỡ lớn, Khaibar có thể tấn công các mục tiêu chiến lược ở Israel và các quốc gia láng giềng khác, đặt ra thách thức lớn cho các hệ thống phòng thủ như Iron Dome (Vòm Sắt) hay THAAD", ông Karako nói.
Tướng Mỹ về hưu Stephen Twitty, nhà phân tích quân sự của NBC News, nhận định các cuộc tập kích của Iran "tương đối đơn giản" về mặt chiến thuật, chủ yếu sử dụng tên lửa đạn đạo kết hợp với UAV. Tuy nhiên, việc Iran phóng tên lửa với số lượng lớn trong thời gian ngắn đã tạo ra áp lực đáng kể cho hệ thống phòng thủ của Israel.
Tên lửa Iran lao xuống thành phố Tel Aviv, Israel ngày 13/6. Video: Reuters
Hệ thống Vòm Sắt của Israel, kết hợp với các tổ hợp phòng thủ khác như "Iron Beam" (Tia Sắt) và hỗ trợ từ hệ thống THAAD của Mỹ, đã đánh chặn được phần lớn tên lửa, nhưng Tel Aviv thừa nhận một số quả đạn của Iran đã lọt qua lưới phòng không, đánh trực diện vào nhiều tòa nhà trong cuộc tập kích rạng sáng 15/6.
"Việc lưới phòng không Israel bị xuyên thủng, dù chỉ ở mức độ hạn chế, cho thấy Iran đã cải thiện đáng kể khả năng tấn công chính xác của mình", ông Twitty nói.
CBS News dẫn lời chuyên gia quân sự Michael Savill cho rằng tên lửa đạn đạo như Khaibar có lợi thế hơn so với các loại vũ khí khác như UAV hay tên lửa hành trình, do chúng có tốc độ cao và quỹ đạo khó đoán.
"Khaibar được thiết kế để xuyên thủng các hệ thống phòng thủ như Vòm Sắt, vốn hiệu quả hơn với các mục tiêu tốc độ thấp", Savill nhận xét.
Với đầu đạn nặng 1,5 tấn, có thể chứa nhiều loại chất nổ hoặc thậm chí nhiều đầu đạn con, tên lửa Khaibar có khả năng gây thiệt hại trên diện rộng khi đánh trúng mục tiêu trên mặt đất, phá hủy các cấu trúc trong bán kính 100-200 m, gây vỡ cửa kính ở khoảng cách lên tới 500 m.
Tòa nhà ở Bat Yam, miền trung Israel, bị hư hại sau khi trúng tên lửa đạn đạo Iran sáng 15/6. Ảnh: ToI
Nhà nghiên cứu Danny Citrinowicz tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia Israel (INSS) cho rằng việc Iran sử dụng tên lửa Khaibar cho thấy nước này sẵn sàng leo thang xung đột khi căng thẳng với Israel tăng nhiệt.
Việc triển khai Khaibar cho thấy Iran không chỉ có số lượng mà còn đang cải thiện chất lượng vũ khí, với khả năng tấn công chính xác tốc độ cao để xuyên thủng hệ thống phòng thủ đối phương.
"Iran không chỉ muốn trả đũa mà còn muốn gửi thông điệp rằng họ có khả năng gây thiệt hại nghiêm trọng cho Israel, bất chấp lưới phòng không tiên tiến của Tel Aviv", ông Citrinowicz nói.
Ông cũng lo ngại các cuộc tấn công này có thể kéo dài, đẩy khu vực tới một cuộc chiến toàn diện. Trước các cuộc tập kích đáp trả liên tiếp của Iran, Israel đối mặt nguy cơ cạn kiệt kho tên lửa phòng không và phải cầu viện Mỹ để đối phó các đòn tấn công trong tương lai, đặc biệt là với những vũ khí tiên tiến như tên lửa Khaibar.
Dù Tổng thống Donald Trump tuyên bố không muốn liên quan trực tiếp tới xung đột Israel - Iran, Washington nhiều khả năng sẽ phải tăng hỗ trợ với đồng minh nếu giao tranh kéo dài. Kịch bản này có khả năng khiến Mỹ bị lôi kéo vào một vòng xoáy xung đột mới ở Trung Đông.
Tên lửa Khaibar tại lễ công bố ở Iran tháng 5/2023. Ảnh: Fars News
"Việc sử dụng Khaibar cho thấy Iran sẵn sàng tung ra các vũ khí chiến lược trong cuộc chiến. Điều này không chỉ là lời cảnh báo với Israel, mà còn là thông điệp cứng rắn gửi tới Mỹ và các đồng minh rằng Iran sẽ không lùi bước", Ali Vaez, Giám đốc Dự án Iran tại Nhóm Khủng hoảng Quốc tế (ICG), nhận định.
Chiến dịch tập kích của Israel gây thiệt hại lớn cho Iran, đồng thời có thể khiến Trung Đông thêm bất ổn, ảnh hưởng tới nỗ lực nhân đạo ở Gaza và kinh tế thế giới.
Rạng sáng 15/6, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) tiếp tục ném bom, phóng tên lửa vào hơn 150 mục tiêu trong lãnh thổ Iran, nối tiếp chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy" đã kéo dài hơn 40 giờ qua.
Chiến dịch này đã khiến gần 80 người ở Iran thiệt mạng, trong đó có ít nhất 5 tướng cấp cao, 6 nhà khoa học hạt nhân hàng đầu, nhiều khu dân cư, cơ sở hạt nhân, căn cứ quân sự Iran chìm trong khói lửa. Iran đã đáp trả bằng cách phóng nhiều đợt tên lửa, UAV tự sát nhắm vào loạt mục tiêu ở Israel, đánh trúng các tòa nhà ở Tel Aviv và miền trung nước này, khiến ít nhất 6 người thiệt mạng.
Theo Reuters, chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy" không chỉ làm gián đoạn chương trình hạt nhân của Tehran mà còn gây ra những hệ lụy sâu rộng về quân sự, địa chính trị và kinh tế, đẩy khu vực vào bờ vực chiến tranh toàn diện.
Tác động quân sự, chiến lược
Theo giới quan sát, chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy" đã gây thiệt hại chưa từng có cho năng lực quân sự và hạt nhân của Iran, làm suy yếu nghiêm trọng vị thế của Tehran trong khu vực.
Đám cháy tại kho dầu Shahran sau đòn tập kích của Israel hôm 15/6. Video: X/
Israel đã sử dụng hàng trăm chiến đấu cơ, bao gồm tiêm kích tàng hình F-35I Adir, để liên tiếp tấn công các mục tiêu trọng yếu của Iran, từ cơ sở hạt nhân Natanz và Fordow, căn cứ của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) và cả trụ sở Bộ Quốc phòng. Khu phức hợp Natanz, trung tâm làm giàu uranium then chốt của Iran, bị phá hủy nghiêm trọng, với nhiều máy ly tâm bị hư hại, theo xác nhận của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA).
Cuộc tập kích bất ngờ này không chỉ nhắm vào cơ sở hạ tầng mà còn vào bộ máy lãnh đạo và "bộ óc" của chương trình hạt nhân Iran. Truyền thông nhà nước Iran xác nhận cựu lãnh đạo Tổ chức Năng lượng Nguyên tử Iran Fereydoun Abbasi, nhà vật lý Mohammad Mehdi Tehranchi và ba nhà khoa học hạt nhân khác đã thiệt mạng.
Ngoài ra, các chỉ huy cấp cao như Tổng tham mưu trưởng Mohammad Bagheri, Tư lệnh IRGC Hossein Salami, Phó Cục trưởng Tình báo Gholamreza Mehrabi và Phó Cục trưởng Tác chiến Mehdi Rabbani cũng thiệt mạng, gây hỗn loạn trong chuỗi chỉ huy quân sự.
"Israel đã nhắm vào cả trái tim và khối óc của IRGC", cựu đại sứ Mỹ tại Israel Daniel B. Shapiro nhận định trên Atlantic Council. "Sự mất mát này có thể làm tê liệt năng lực phản ứng của Iran trong ngắn hạn".
Một quan chức quân sự Israel giấu tên cho hay trước khi Israel tiến hành chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy", Iran đã sở hữu đủ uranium để chế tạo 15 đầu đạn hạt nhân, thậm chí có thể chuyển giao chúng cho các nhóm dân quân trong khu vực. Tuy nhiên, đòn tập kích liên tục của Israel đã phá hủy các cơ sở sản xuất uranium và làm gián đoạn chuỗi cung ứng, có thể trì hoãn chương trình hạt nhân của Tehran 3-5 năm.
"Nhà máy hạt nhân Natanz đã bị tổn hại nghiêm trọng, dù cơ sở ngầm ở Fordow vẫn hoạt động. Chương trình hạt nhân Iran có thể phục hồi, nhưng sẽ mất nhiều thời gian và nguồn lực", David Albright, chuyên gia hạt nhân tại Viện Khoa học và An ninh Quốc tế, nói.
Về quân sự, hệ thống phòng không Iran, với các tổ hợp S-300 và Bavar-373, gần như bị vô hiệu hóa hoàn toàn trước các hệ thống tác chiến điện tử cũng như những đòn tập kích tầm gần do đặc vụ cài cắm của Israel gây ra. Theo Times of Israel, các UAV tự sát và tên lửa Delilah, được đặc vụ Mossad phóng từ một căn cứ bí mật gần Tehran, đã phá hủy radar và bệ phóng tên lửa đất đối đất của Iran, khiến Tehran không thể ứng phó kịp thời với đòn tập kích.
"Hệ thống phòng không Iran đã không phát huy được hiệu quả trước chiến thuật đa tầng của Israel", chuyên gia Gregory Brew từ Eurasia Group nhận định.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu ngày 15/6 cho biết các đòn tập kích của IDF đã giúp họ "dọn sạch đường tới Tehran", cảnh báo tiêm kích Israel trong những ngày tới sẽ tấn công mọi địa điểm tại Iran.
"Rất sớm thôi, các bạn sẽ thấy chiến đấu cơ của không quân Israel bay trên bầu trời Tehran", ông Netanyahu cho biết. "Những gì họ trải qua từ trước đến nay sẽ không là gì so với những điều họ sẽ hứng chịu trong vài ngày tới", ông Netanyahu nói.
Iran đã phát động chiến dịch "Lời hứa Đích thực 3" để đáp trả, tuy nhiên, đòn tấn công đầu tiên của họ chỉ gồm hơn 100 UAV tự sát mà không có tên lửa nào được khai hỏa, cho thấy hệ thống chỉ huy của lực lượng tên lửa đã bị rối loạn nghiêm trọng.
Trong ngày sau đó, Iran mới bắt đầu khai hỏa nhiều loạt tên lửa đạn đạo vào Israel, nhưng phần lớn bị hệ thống phòng không đa tầng của nước này đánh chặn. Trong cuộc tập kích rạng sáng 15/6, tên lửa Iran đánh trúng một số tòa nhà ở miền trung Israel, nhưng dường như không gây ra thiệt hại lớn.
"Iran có số lượng, nhưng Israel có chất lượng vượt trội", Jeremy Binnie từ tạp chí Janes, nhận xét về cán cân quân sự giữa hai nước. Chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy" nhiều khả năng sẽ tiếp tục thay đổi cán cân này về dài hạn.
"Chiến dịch đã thay đổi luật chơi ở Trung Đông", chuyên gia Yoel Guzansky, cựu quan chức Hội đồng An ninh Quốc gia Israel, nhận định. "Iran giờ đây phải đối mặt với một thực tế mới rằng họ không còn bất khả xâm phạm nữa".
Ảnh vệ tinh thiệt hại tại căn cứ Piranshahr ở miền tây Iran dọ bị Israel tập kích hôm 14/6. Ảnh: AP
Tác động địa chính trị
Giới chuyên gia cho rằng chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy" còn là một bước ngoặt địa chính trị, đẩy khu vực Trung Đông vào tình thế bấp bênh. Cuộc tấn công đã chấm dứt thời kỳ ngoại giao mong manh giữa Iran và các cường quốc phương Tây, đặc biệt là Mỹ. Iran hủy các cuộc đàm phán hạt nhân dự kiến diễn ra tại Oman vào cuối tuần này, cáo buộc Mỹ "đồng lõa" với Israel.
"Con đường ngoại giao giờ đây đã đóng chặt", chuyên gia Sanam Vakil từ Chatham House nhận định. "Iran có thể sẽ đẩy nhanh chương trình hạt nhân hoặc rút khỏi Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT), nguy cơ gây khủng hoảng hạt nhân toàn cầu".
Cộng đồng quốc tế chia rẽ sâu sắc trước hành động của Israel. Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc họp khẩn ngày 14/6 nhưng không đạt đồng thuận, sau khi chứng kiến cuộc "đấu khẩu" của đại sứ Iran và Israel.
"Điều này phản ánh tình trạng phân cực địa chính trị hiện nay", chuyên gia Beth Sanner, cựu quan chức CIA, nhận xét. "Không bên nào muốn nhượng bộ, điều tạo điều kiện cho xung đột leo thang".
Iran đứng trước lựa chọn khó khăn là tiếp tục trả đũa mạnh mẽ để khẳng định "sức mạnh răn đe" trước Israel, hay tìm cách kiềm chế để tránh thúc đẩy chiến tranh toàn diện.
Theo Newsweek, Tehran đã bổ nhiệm các tướng lĩnh mới như Mohammad Reza Mousavi và Mohammad Pakpour để ổn định nội bộ và triển khai chiến dịch đáp trả "Lời hứa Đích thực 3". Tuy nhiên, các nhóm đồng minh như Hezbollah, đang suy yếu sau các cuộc tấn công của Israel tại Lebanon, khó có thể hỗ trợ hiệu quả.
"Iran đang bị cô lập hơn bao giờ hết", Alireza Taghavinia, nhà phân tích tại Tehran, nhận xét. "Họ cần thời gian để tái tổ chức, nhưng áp lực từ Israel không cho phép điều đó".
Chiến dịch này cũng làm thay đổi liên minh khu vực. Các quốc gia vùng Vịnh như UAE và Arab Saudi, vốn lo ngại về tham vọng hạt nhân của Iran, dường như đã ngầm ủng hộ Israel. Theo Guardian, Jordan và Iraq đã đóng cửa không phận vào ngày 13/6, tạo điều kiện cho chiến đấu cơ Israel hoạt động để không kích Iran.
Phòng không Israel phóng đạn đối phó tên lửa Iran hôm 15/6. Ảnh: AP
Ngược lại, Syria và Iraq, nơi Iran có ảnh hưởng mạnh, có thể trở thành chiến trường ủy nhiệm. "Trung Đông đang chia thành hai phe: một bên là Israel cùng các đồng minh, bên kia là Iran và các nhóm ủy nhiệm", Ahmet Kaya, chuyên gia từ Viện Nghiên cứu Kinh tế và Xã hội Quốc gia Anh, nhận định. "Xung đột này có nguy cơ lan rộng ra toàn khu vực".
Chiến dịch không kích phủ đầu của Israel cũng có thể tạo ra tiền lệ nguy hiểm. Việc Tel Aviv viện dẫn quyền "tự vệ" để tấn công khi chưa bị đe dọa trực tiếp có thể khuyến khích các quốc gia khác hành động tương tự, làm xói mòn trật tự quốc tế, chuyên gia Farzan Sabet từ Geneva Graduate Institute nhận định.
Tác động kinh tế và nhân đạo
Ngay từ khi được tiến hành, chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy" đã gây ra cơn địa chấn với nền kinh tế thế giới, đẩy giá dầu tăng vọt và làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng nhân đạo tại Iran, Gaza.
Theo Reuters, giá dầu Brent tăng gần 12% trong vài giờ sau cuộc tấn công, đang tiến đến ngưỡng 100 USD/thùng, do lo ngại về gián đoạn nguồn cung từ Trung Đông, khu vực cung cấp 20% lượng dầu toàn cầu qua Eo biển Hormuz. Giá vàng thế giới cũng tăng mạnh, vượt qua mức 3.425 USD/ounce.
Iran đã đe dọa sẽ phong tỏa Eo biển Hormuz, động thái có thể đẩy giá dầu vượt 120 USD/thùng, gây khủng hoảng năng lượng toàn cầu, theo Newsweek. "Hormuz là huyết mạch của kinh tế thế giới", Neil Quilliam từ Chatham House khẳng định. "Bất kỳ sự gián đoạn nào cũng sẽ gây sốc cho các nền kinh tế".
Tại Iran, hình ảnh được truyền thông nhà nước công bố ngày 14/6 cho thấy người dân đổ xô đến các trạm xăng, cửa hàng thực phẩm, cho thấy nỗi hoảng loạn lan rộng.
Các lệnh trừng phạt quốc tế và lạm phát 45% càng làm trầm trọng khủng hoảng kinh tế của Tehran, theo WB. "Kinh tế Iran đang đứng trước nguy cơ sụp đổ nếu chiến sự kéo dài", chuyên gia Amir Al-Mousawi từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quan hệ Quốc tế Iran nhận định.
Cột khói tại thủ đô Tehran của Iran sau cuộc không kích của Israel hôm 13/6. Ảnh: AP
Ở Gaza, tình hình nhân đạo càng thêm bi thảm. Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) cho biết kho dự trữ lương thực tại Gaza đã cạn kiệt sau nhiều tuần bị Israel phong tỏa. Theo Reuters, GDP của Gaza đã giảm 86% trong nửa đầu năm 2024, với hơn 55.000 người thiệt mạng kể từ tháng 10/2023.
"Người dân Gaza đang sống trong địa ngục", Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cảnh báo. "Thiếu lương thực, nước sạch, thuốc men đẩy khu vực này vào thảm họa nhân đạo chưa từng có".
Chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy" từ Israel và hành động đáp trả của Iran cũng làm gián đoạn thương mại quốc tế. Các tàu hàng có thể sẽ phải tránh đi qua Biển Đỏ, nơi lực lượng Houthi đe dọa tấn công, làm chi phí vận chuyển tăng cao. "Xung đột này không chỉ ảnh hưởng đến Trung Đông, mà còn đe dọa sự ổn định kinh tế toàn cầu", chuyên gia Ahmet Kaya nhận định.
Niềm hân hoan xen lẫn lo âu đang bao trùm Israel với quán xá, sân bay đóng cửa, bệnh viện sơ tán bệnh nhân, sau các đòn không kích vào Iran.
Cuộc sống nhộn nhịp thường nhật ở Israel đột ngột chững lại sau cuộc tấn công chưa từng có của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) vào các cơ sở quân sự và hạt nhân của Iran kể từ rạng sáng 13/6.
Sân bay chính của Israel đóng cửa "cho đến khi có thông báo mới". Bệnh viện di chuyển hàng trăm bệnh nhân nguy kịch đến các cơ sở ngầm dưới lòng đất, cho bệnh nhân nhẹ xuất viện.
Người dân ở Tel Aviv xuống hầm trú ẩn khi có cảnh báo không kích từ Iran ngày 13/6. Ảnh: AP
Từ Jerusalem đến Tel Aviv, những tuyến phố thường đông đúc vào cuối tuần trở nên vắng lặng, đa số cửa hàng và quán cà phê đóng kín cửa. Tại những nơi còn mở cửa, hàng dài người xếp hàng mua sắm nhu yếu phẩm dự trữ, từ đồ hộp cho tới cà phê espresso.
Gần hai năm sống trong tình trạng báo động dài nhất lịch sử Israel, người dân đã quen với tiếng còi cảnh báo tên lửa từ Yemen hay rocket từ Gaza, nhưng lần này rất khác.
"Chúng tôi biết chắc rằng Iran sẽ trả đũa. Chúng tôi không biết họ sẽ tấn công vào địa điểm nào, thời gian nào, nhưng chúng tôi luôn sẵn sàng", Guy Weinberg, 30 tuổi, nói.
Israel đã ban bố tình trạng khẩn cấp sau khi tiến hành đòn đánh phủ đầu rạng sáng 13/6. Tehran ngày 13/6 phóng 100 UAV và sau đó phóng 200 tên lửa đạn đạo vào Israel để đáp trả, khiến ba người thiệt mạng, một số tòa nhà bị hư hại.
"Chính phủ đã nói với người dân rằng họ sẽ phải đối mặt các cuộc trả đũa. Hiện nay, tất cả trường học, doanh nghiệp đều đóng cửa, ngoại trừ những người lao động thiết yếu. Các cuộc tụ tập cả trong nhà và ngoài trời bị hạn chế. Tất cả biện pháp đều nhằm mục đích giữ mọi người ở gần nơi trú ẩn và bảo vệ công chúng nói chung", linh mục Công giáo John Paul mô tả.
Quang cảnh vắng lặng ở sân bay Ben Gurion gần Tel Aviv ngày 13/6. Ảnh: AP
Trên truyền hình Israel, không khí chính bao trùm các bản tin là vui mừng. Israel ngày 14/6 tuyên bố họ đã hạ sát 20 chỉ huy an ninh cấp cao cùng 9 nhà khoa học hạt nhân hàng đầu của Iran.
Các phóng viên quân sự và chuyên gia phân tích chi tiết hình ảnh vệ tinh và video, thảo luận về mục tiêu, phương thức cùng tác động của các đòn tấn công từ Israel.
"Tóm tắt: Israel đã thành công rực rỡ trong công tác tình báo và tác chiến", Roy Sharon, phóng viên quân sự kiêm nhà phân tích của hãng tin Kan, viết trong một bài đăng trên X. Sharon bày tỏ tự hào về năng lực tấn công các mục tiêu cấp cao nằm sâu trong lãnh thổ Iran mà IDF đã thực hiện.
Hai giáo viên Sigalit, 50 tuổi, và Barack, 54 tuổi, từ miền nam Israel đến Tel Aviv tham dự sự kiện Diễu hành Tự hào của cộng đồng LGBT, đồng ý với quan điểm của Sharon.
"Chúng tôi cảm thấy an toàn hơn bao giờ hết, vì biết rằng chúng tôi đã phá hủy vũ khí hạt nhân của Iran", Sigalit nói. Dù vậy, hai người vẫn quyết định về nhà sau chỉ một đêm vì sự kiện bị hủy và e ngại ách tắc giao thông trên các tuyến đường rời Tel Aviv.
Du khách từ phương xa như ngôi sao Mỹ Caitlyn Jenner, khách mời danh dự của sự kiện diễu hành, đang mắc kẹt ở Israel, trong khi nhiều người Israel ở nước ngoài lên mạng xã hội tìm cách hồi hương.
Đa số các hãng hàng không quốc tế đã dừng bay đến Israel. Ngay cả hãng hàng không quốc gia El Al của Israel, vốn hoạt động gần như không gián đoạn trong suốt chiến sự Gaza, cũng hủy bay hôm 13/6, đồng thời thông báo cho hành khách có vé ngày 14 và 15/6 không đến sân bay, ngừng nhận đặt chỗ đến cuối tháng.
Tại khu vực sinh sống của người Palestine ở Bờ Tây nằm dưới kiểm soát của Israel, mọi hoạt động tê liệt, đường sá và các trạm kiểm soát đóng cửa khi Israel tập trung đối phó Iran.
Israel cũng đóng cửa nhà thờ Hồi giáo al-Aqsa ở Jerusalem, một trong những thánh địa linh thiêng nhất của Hồi giáo.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu ngày 13/6 phát biểu với người dân toàn quốc, cho hay tình trạng này "có thể kéo dài hơn nhiều so với những gì mọi người từng trải qua", kêu gọi người Israel dự trữ nhu yếu phẩm đồng thời nhấn mạnh "quan trọng nhất là hãy kiên nhẫn".
Người Israel tắm nắng ở bãi biển Tel Aviv ngày 13/6. Ảnh: AP
"Tôi nghĩ tất cả mọi người ở đây, người Israel, người Palestine, người nước ngoài, các tổ chức quốc tế, đều rất lo ngại tình hình hiện nay sẽ trở thành một cuộc xung đột khu vực lớn hơn nhiều", linh mục John Paul nói.
Trong khi đó, một số người Israel quyết tâm duy trì cuộc sống bình thường. Keter Benchimol, 55 tuổi, đã bay về Israel ngay trước khi đóng không phận. Bà sau đó cùng con trai ra biển bơi. Những bãi cát ngày thường chật kín người tắm nắng vắng vẻ hơn nhưng vẫn có người.
"Không cần sợ, Chúa sẽ che chở chúng ta. Nếu đến ngày tôi phải chết, tôi có thể chết ở bất kỳ chỗ nào", bà nói. "Tôi nhẹ nhõm khi đã về bên các con, không phải lo lắng cho chúng từ phương xa".
Ông Putin và ông Trump điện đàm trong khoảng 50 phút, thảo luận về xung đột giữa Israel với Iran và nỗ lực hướng tới giải quyết vấn đề Ukraine.
Cố vấn chính sách đối ngoại hàng đầu của Điện Kremlin Yuri Ushakov cho biết Tổng thống Vladimir Putin và Tổng thống Donald Trump đã điện đàm trong ngày 14/6 và thảo luận về giao tranh hiện nay giữa Israel, đồng minh của Mỹ, và Iran, đối tác của Nga.
Theo ông Ushakov, Tổng thống Putin đã lên án các cuộc tấn công của Israel nhằm vào Iran, đồng thời bày tỏ lo ngại nghiêm trọng về nguy cơ leo thang xung đột vì điều đó sẽ gây hậu quả khó lường cho toàn bộ Trung Đông. Hai lãnh đạo để mở khả năng tiếp tục thảo luận về chương trình hạt nhân của Iran.
"Sự leo thang nguy hiểm ở Trung Đông tất nhiên là trọng tâm của cuộc trao đổi", ông Ushakov nói. Tổng thống Putin cho biết Nga sẵn sàng làm trung gian hòa giải giữa Israel và Iran.
Ông Trump bày tỏ phái đoàn Mỹ sẵn sàng tiếp tục các cuộc đàm phán hạt nhân với Iran. Vòng đàm phán hạt nhân thứ sáu giữa Tehran và Washington vốn được ấn định diễn ra tại Oman ngày 15/6, song đã bị hủy, trong bối cảnh Iran cáo buộc Mỹ hỗ trợ các cuộc tấn công của Israel vào lãnh thổ nước này.
Ông Ushakov cho biết lãnh đạo Nga - Mỹ điện đàm trong khoảng 50 phút và ông mô tả cuộc trao đổi "hữu ích, có ý nghĩa". Tổng thống Nga chúc mừng sinh nhật lãnh đạo Mỹ, người đón tuổi 79 vào ngày 14/6.
Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) và Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: AFP
Về vấn đề Ukraine, ông Putin khẳng định Nga sẵn sàng tiếp tục đàm phán với Ukraine. Tổng thống Nga thông báo cho người đứng đầu Nhà Trắng tiến độ thực hiện các thỏa thuận đạt được tại cuộc đàm phán giữa phái đoàn Moskva và Kiev ở Istanbul ngày 2/6. Ông Trump tiếp tục bày tỏ mong muốn nhanh chóng giải quyết xung đột.
Đây là cuộc điện đàm thứ tư giữa hai Tổng thống nhằm khôi phục quan hệ song phương kể từ khi ông Trump nhậm chức nhiệm kỳ hai, một thay đổi lớn so với cách tiếp cận của chính quyền ông Joe Biden.
Tình hình Trung Đông trở nên căng thẳng khi Israel ngày 13/6 mở chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy", không kích loạt mục tiêu ở Iran, khiến ít nhất 78 người thiệt mạng và hàng trăm người bị thương. Đây là cuộc tấn công lớn nhất từ trước đến nay của Israel nhằm vào Iran và Tel Aviv tuyên bố chiến dịch sẽ kéo dài nhiều ngày.
Iran hôm 13/6 phóng khoảng 100 máy bay không người lái vào lãnh thổ Israel. Đến ngày 14/6, Iran khai hỏa khoảng 200 tên lửa đạn đạo nhằm vào hàng chục mục tiêu, trong đó có các trung tâm quân sự và căn cứ không quân của Israel, trong chiến dịch trả đũa mang tên "Lời hứa Đích thực 3".
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu ngày 14/6 gửi video chúc mừng sinh nhật ông Trump, bày tỏ cảm kích trước sự ủng hộ của ông chủ Nhà Trắng.
"Kẻ thù của chúng tôi cũng chính là kẻ thù của các ngài. Chúng ta đang phải đối mặt với thứ gì đó sớm muộn sẽ đe dọa tất cả chúng ta. Chiến thắng của chúng tôi sẽ là chiến thắng của các ngài", ông Netanyahu nói.
Báo chí Israel đã đưa tin về mâu thuẫn ông Netanyahu và ông Trump những tuần gần đây, khi lãnh đạo Israel dọa tấn công Iran giữa lúc Washington đang đàm phán hạt nhân với Tehran. Tuy nhiên, chỉ vài giờ sau khi Israel không kích phủ đầu Iran, ông Trump tuyên bố các cuộc tấn công này "xuất sắc" và "rất thành công".
Cảm biến ASG-34A(V)1, được ví như "mắt thần" trên tiêm kích Super Hornet, gặp sự cố với tần suất 14 tiếng một lần trong thử nghiệm của hải quân Mỹ.
Văn phòng Kiểm soát Chính phủ Mỹ (GAO) hồi giữa tuần công bố báo cáo mang tên "Đánh giá Thường niên về Hệ thống vũ khí", cho biết tổ hợp trinh sát và theo dõi hồng ngoại ASG-34A(V)1 đã gặp hàng loạt vấn đề khi thử nghiệm thực tế.
ASG-34A(V)1, còn gọi là IRST21, được phát triển cho tiêm kích đa năng F/A-18E/F Super Hornet với chi phí 16,6 triệu USD mỗi tổ hợp. Hệ thống còn tương thích với các dòng chiến đấu cơ F-15 và F-16. Nó được tích hợp vào mũi thùng dầu phụ của máy bay, nhằm đơn giản hóa quy trình vận hành và không ảnh hưởng đến cấu hình chiến đấu của máy bay.
Kỹ thuật viên hải quân Mỹ kiểm tra cụm ASG-34A(V)1 dưới bụng tiêm kích F/A-18F trước một chuyến bay. Ảnh: Lockheed Martin
Theo GAO, chương trình phát triển ASG-34A(V)1 đáp ứng tiến độ vào tháng 11/2024, trong đó có hoàn tất bàn giao số lượng nhỏ nguyên mẫu. Theo kế hoạch ban đầu, IRST21 sẽ được sản xuất loạt từ tháng 1, nhưng đã bị trì hoãn do chậm trễ trong quá trình thử nghiệm.
"Các quan chức phụ trách chương trình giải thích rằng kế hoạch bị chậm hai tháng do lỗi phần mềm khiến cảm biến phát cảnh báo sai về tình trạng quá nhiệt", tài liệu của GAO có đoạn.
Cơ quan Thử nghiệm và Đánh giá (DOT&E) thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết ASG-34A(V)1 đã chứng minh năng lực, nhưng cũng cho thấy tần suất hỏng hóc rất lớn. Điều này khiến các quan chức DOT&E đánh giá ASG-34A(V)1 "cực kỳ không đáng tin cậy", cảnh báo rằng quyết định biên chế chúng sẽ gây ra rủi ro cho phi đội tiêm kích hải quân Mỹ.
"Dù chương trình đã cải thiện độ tin cậy nhờ các bản cập nhật phần mềm, trung bình hệ thống vẫn gặp sự cố với tần suất 14 giờ một lần, so với yêu cầu là 40 giờ", GAO cho biết.
Hình mô phỏng cảm biến ASG-34A(V)1/ lắp trong khoang giống thùng dầu phụ. Đồ họa: Lockheed Martin
Dự án ASG-34A(V)1 đã gặp hàng loạt sự cố từ khi được xuất hiện lần đầu trên dòng Super Hornet hồi cuối năm 2019.
GAO hồi năm 2023 cho biết "20-30% linh kiện của ASG-34A(V)1 không đáp ứng yêu cầu kỹ thuật về hiệu suất do các thách thức liên quan đến vi điện tử". Vấn đề nhân sự tại một nhà thầu phụ trách phát triển phần mềm cũng khiến toàn bộ chương trình bị chậm trễ.
Cảm biến với cấu hình tối ưu hồng ngoại (IROC), thiết bị dành cho thử nghiệm có tính năng tương đương bản ASG-34A(V)1 hoàn chỉnh, từng được đánh giá năng lực vào tháng 4-9/2024. DOT&E sau đó nhận định nguyên mẫu thường xuyên gặp lỗi và có độ tin cậy thấp.
"Trong suốt thời gian đánh giá, IROC liên tục gặp trục trặc phần cứng và phần mềm, buộc phi công khởi động lại thiết bị nhiều lần. Việc khắc phục sự cố và sửa chữa vượt quá năng lực các đội kỹ thuật của hải quân Mỹ, khiến họ phải nhờ hãng chế tạo Lockheed Martin hỗ trợ", báo cáo của DOT&E có đoạn.
Tổ hợp trinh sát và theo dõi hồng ngoại (IRST) chuyên phát hiện và bám bắt nguồn nhiệt từ động cơ máy bay đối phương. Hệ thống vận hành theo nguyên lý thụ động, không phát tín hiệu đánh động mục tiêu như radar. IRST được ví như "mắt thần" vì có khả năng phát hiện máy bay tàng hình, cũng như nhận diện mục tiêu nhỏ như máy bay không người lái (UAV) và tên lửa hành trình.
Tiêm kích F/A-18F Mỹ lắp cảm biến ASG-34A(V)1 dưới bụng khi thử nghiệm tại Trung Đông. Ảnh: US Navy
Nhược điểm của IRST là dễ bị ảnh hưởng bởi điều kiện môi trường và tầm hoạt động ngắn hơn so với radar. Bù lại, khi ở trong tầm hoạt động hiệu quả, nó có thể đạt độ phân giải góc cao hơn so với radar hỏa lực.
Các tiêm kích thế hệ 4 và 5 của Nga đều trang bị cụm IRST kèm bộ đo xa laser gắn trên mũi, một số chiến đấu cơ hiện đại của châu Âu như Rafale và Typhoon cũng ứng dụng thiết kế tương tự.
Trong khi đó, Mỹ chỉ có tiêm kích tàng hình F-35 sử dụng Tổ hợp trinh sát dẫn bắn quang - điện tử (EOTS) gắn dưới mũi với tính năng tương tự IRST. Chiến đấu cơ F-15, F-16 và F/A-18E/F đều phải sử dụng các tổ hợp chỉ thị mục tiêu gắn dưới giá treo vũ khí.
