Gọi nhau là "đối tác ưu tiên", Nga và Trung Quốc dường như muốn gửi thông điệp rằng họ sẽ bắt chặt tay nhau chống lại áp lực từ phương Tây.
Bất chấp những đồn đoán về một "trục chống Mỹ" đang nổi lên, tuyên bố chung được đưa ra sau hội nghị trực tuyến giữa Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin ngày 29/6 phủ nhận việc hai nước đang tìm kiếm một liên minh chính trị và quân sự theo kiểu Chiến tranh Lạnh.
Thay vào đó, hai lãnh đạo ca ngợi mối quan hệ song phương "trưởng thành, ổn định và vững chắc", đồng thời nhấn mạnh đối phương luôn là "đối tác ưu tiên" của mình.
Dù vậy, việc hội nghị trực tuyến diễn ra chỉ 6 tuần sau thượng đỉnh Mỹ - Nga và tuyên bố dài mà hai lãnh đạo đưa ra rõ ràng đang nhắm đến Tổng thống Mỹ Joe Biden, giới chuyên gia đánh giá.
Tổng thống Nga Vladimir Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại hội nghị thượng đỉnh BRICS ở Brasilia, Brazil, hồi tháng 11/2019. Ảnh: Reuters.
Tổng thống Biden hai tuần trước gặp người đồng cấp Nga Putin ở Geneva, Thụy Sĩ, trong nỗ lực nhằm làm ổn định mối quan hệ khó khăn giữa Washington và Moskva cũng như ngăn chặn Moskva đi vào quỹ đạo ảnh hưởng của Bắc Kinh.
"Một số quốc gia sử dụng ý thức hệ để vạch ra ranh giới, can thiệp thô bạo vào công việc nội bộ của các quốc gia có chủ quyền, áp đặt những biện pháp trừng phạt đơn phương, làm lung lay nền tảng pháp lý của hệ thống quan hệ quốc tế, bao gồm cả lĩnh vực kiểm soát vũ khí", tuyên bố chung được đưa ra sau hội nghị giữa Chủ tịch Tập và Tổng thống Putin có đoạn. "Thế giới càng rối ren, Trung Quốc và Nga càng cần tăng cường hợp tác chiến lược".
Tuyên bố cho rằng trước những nghịch cảnh hiện nay, cả hai bên cần củng cố hợp tác về chính trị, an ninh, quân sự, kinh tế, năng lượng và công nghệ, "bảo vệ các lợi ích chung trên trường quốc tế", đồng thời "tiếp tục theo đuổi chủ nghĩa đa phương" nhằm duy trì cán cân quyền lực toàn cầu.
"Nga cần một Trung Quốc thịnh vượng và ổn định cũng như Trung Quốc cần một nước Nga mạnh mẽ và thành công. Nga và Trung Quốc đều coi nhau là những đối tác ưu tiên", tuyên bố nhấn mạnh.
Thời Ân Hoằng, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Nhân dân Trung Quốc, nhận định trong bối cảnh liên minh phương Tây do Mỹ dẫn dắt ngày càng đối đầu gay gắt với cả Trung Quốc và Nga, việc hai nước "nhận thấy tính cấp bách của việc tăng cường mối quan hệ" là lẽ tự nhiên.
"Mối quan hệ đó sẽ càng được củng cố hơn nữa nếu thế đối đầu Mỹ - Trung và Mỹ - Nga tiếp tục trở nên căng thẳng", ông nói.
Theo Danil Bochkov, chuyên gia tại Hội đồng Vấn đề Quốc tế Nga, rất hiếm khi cụm từ "đối tác ưu tiên" xuất hiện trong các văn bản chính thức giữa đôi bên, dù giới lãnh đạo và quan chức hai nước lâu nay vẫn rất coi trọng quan hệ đối tác chiến lược Nga - Trung.
"Ý tưởng trên đòi hỏi cả hai quốc gia cần dành sự quan tâm cụ thể đến các cuộc tiếp xúc lẫn nhau", đặc biệt về vấn đề phản ứng trước Covid-19 và các cáo buộc vi phạm nhân quyền, "trong khi vẫn ưu tiên mối quan hệ quốc tế của họ với những nước khác", ông cho hay.
Trong một cuộc phỏng vấn trước hội nghị thượng đỉnh với Biden ở Geneva, Putin đã lên tiếng bảo vệ Trung Quốc trước những cáo buộc từ quốc tế rằng Bắc Kinh ngược đãi người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương. Ông ca ngợi "mức độ tin cậy và hợp tác cao trong mọi lĩnh vực" giữa hai nước khi mà thế giới đang có "một cuộc đối đầu với Trung Quốc".
Bochkov lưu ý rằng mối quan hệ gần gũi giữa Chủ tịch Tập và Tổng thống Putin là nền tảng quan trọng của quan hệ song phương, giúp "Moskva và Bắc Kinh có thể thảo luận những vấn đề nhạy cảm nhất một cách chân thành và cởi mở". Lãnh đạo Nga - Trung đã gặp nhau trên 25 lần và từng gọi nhau là "người bạn thân thiết nhất".
Mỹ cùng các đồng minh những năm gần đây nhiều lần bày tỏ quan ngại trước mối quan hệ ngày càng nồng ấm giữa Nga và Trung Quốc, đặc biệt là về hợp tác quân sự.
Dù Bắc Kinh và Moskva từng cam kết cải thiện hợp tác quân sự, bao gồm thông qua "gia tăng số lượng và quy mô các cuộc diễn tập chung", tuyên bố mới nhất khẳng định quan hệ đối tác Nga - Trung không phải "một liên minh chính trị - quân sự như thời kỳ Chiến tranh Lạnh".
Điểm nổi bật khác của hội nghị giữa Tổng thống Putin và Chủ tịch Tập là việc gia hạn Hiệp ước Láng giềng Tốt đẹp và Hợp tác Thân thiện, theo đó đôi bên đồng ý gác lại tranh chấp biên giới và không tuyên bố chủ quyền với những vùng lãnh thổ tranh chấp.
Tổng thống Mỹ Joe Biden (trái) và Tổng thống Nga Vladimir Putin tại hội nghị thượng đỉnh ở Geneva, Thụy Sĩ hôm 16/6. Ảnh: AFP.
Theo một điều khoản trong hiệp ước, hai bên sẽ tham vấn ngay lập tức nếu xuất hiện các mối đe dọa đối đầu quân sự. Bochkov cho rằng điều khoản này nhằm đảm bảo hai quốc gia vẫn thân thiện trong trường hợp có xung đột.
"Đây là một công thức hợp tác rất thoải mái giữa Nga và Trung Quốc, nhằm chắc chắn rằng dù có những động thái điều động quân sự, hai nước vẫn sẽ không trở thành đối thủ của nhau", ông nhận xét.
Zhang Xin, phó giáo sư về quan hệ quốc tế tại Đại học Sư phạm Hoa Đông, cho biết Bắc Kinh và Moskva sẽ tìm cách "thách thức và làm lung lay 'quyền lực cũng như tính chính danh tuyệt đối' của các nước phương Tây đối với thông lệ quốc tế".
"Trung Quốc và Nga có thể thúc đẩy hợp tác phát triển vũ khí công nghệ cao nhằm tạo đối trọng với Mỹ. Thêm vào đó, sẽ có các cuộc tập trận quân sự chung, đặc biệt là những cuộc tập trận tầm xa của lực lượng hải quân hoặc không quân, ở đó họ có thể tiến vào các vùng không gian mà trước đây đôi bên hiếm khi xuất hiện", Zhang đánh giá.
"Họ cũng sẽ cùng nhau kiên quyết phản đối việc Nga và NATO triển khai tên lửa tầm ngắn và tầm trung ở châu Âu cùng châu Á - Thái Bình Dương thông qua cả những biện pháp cứng rắn lẫn mềm mỏng", ông nói thêm.
Dù quan hệ song phương ngày càng sâu sắc, vẫn còn quá xa vời khi nhắc tới một liên minh quân sự chống Mỹ, do những hạn chế nhất định của mối quan hệ Nga - Trung, ông Thời cho hay.
"Hợp tác quân sự chủ yếu vẫn là từ Nga cung cấp cho Trung Quốc những thiết bị và công nghệ quân sự tiên tiến. Hơn nữa, các cuộc tập trận chung cũng có khả năng được tiến hành trên nhiều khu vực biển và đất liền khác nhau", Shi nói. "Nhưng tôi không nghĩ Nga sẽ thể hiện mối quan hệ quân sự thân thiết với Trung Quốc về vấn đề Đài Loan hay Trung Quốc sẽ cho thấy mối quan hệ chặt chẽ với Nga về vấn đề Ukraine. Trung Quốc và Nga sẽ không sẵn sàng khơi dậy một cuộc xung đột quân sự quy mô lớn với phương Tây do Mỹ dẫn đầu. Đây là một trong những lợi ích quốc gia quan trọng của hai nước".
Theo Artyom Lukin, phó giáo sư tại Đại học Liên bang Viễn Đông của Nga, hiện vẫn tồn tại một số căng thẳng trong quan hệ Nga - Trung, như việc Moskva không hài lòng trước ảnh hưởng ngày càng tăng của Bắc Kinh ở khu vực Trung Á.
"Nhưng đến giờ, những khác biệt đó hầu như chỉ có ý nghĩa ngoại biên đối với quan hệ song phương. Trong tương lai gần, sẽ còn nhiều điều hơn nữa giúp Nga và Trung Quốc đoàn kết với nhau", ông nhấn mạnh.
Vũ Hoàng (Theo SCMP)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét