Mỹ cung cấp lượng vũ khí khổng lồ cho Ukraine nhưng gặp khó khăn trong truy dấu, gây lo ngại về nguy cơ thất thoát trên chợ đen.
Giới chức Mỹ đến nay mới chỉ kiểm tra trực tiếp được khoảng 10% trong 22.000 vũ khí nước này cung cấp cho Ukraine, dù những khí tài này được phân loại là trang bị cần giám sát đặc biệt.
Các quan chức Mỹ giấu tên cho biết họ đang chạy đua triển khai hàng loạt phương tiện mới để theo dõi những vũ khí được coi là có nguy cơ cao bị sử dụng sai mục đích như tên lửa phòng không vác vai Stinger hay tên lửa chống tăng Javelin, trong bối cảnh xung đột Ukraine đang trở nên "siêu nóng".
Họ thừa nhận khó đạt được tỷ lệ giám sát 100%, khi cuộc xung đột leo thang giữa Ukraine và Nga đang gây áp lực cực lớn lên các quy trình lâu nay vẫn được Washington áp dụng để đảm bảo vũ khí không bị đánh cắp hay dùng sai mục đích.
Binh sĩ Ukraine khai hỏa lựu pháo M777 do Mỹ cung cấp ở khu vực Donetsk, miền đông nước này, hôm 23/10. Ảnh: AP.
Kể từ khi xung đột bùng phát hồi tháng hai, các quan chức Mỹ mới chỉ tiến hành hai cuộc kiểm tra trực tiếp các trang bị cần giám sát tăng cường tại những kho nơi vũ khí Mỹ được đưa vào Ukraine từ Ba Lan.
"Xung đột tạo ra điều kiện không hoàn hảo, khiến chúng tôi phải nhanh chóng điều chỉnh", một quan chức cấp cao Bộ Ngoại giao Mỹ nói.
Cuộc chạy đua nhằm thay đổi các quy tắc giám sát vốn được thiết kế dành cho thời bình càng trở nên quan trọng khi đối mặt với những hoài nghi bên trong quốc hội Mỹ cũng như việc khối lượng vũ khí Washington hỗ trợ Kiev đang tăng chóng mặt.
Các quan chức ở Kiev và Washington cho biết họ chưa ghi nhận bất kỳ trường hợp nào sử dụng hoặc chuyển giao vũ khí Mỹ bất hợp pháp ở Ukraine kể từ khi xung đột bùng phát đến nay.
Bộ Ngoại giao Mỹ từng thừa nhận việc lực lượng Nga thu được vũ khí của Ukraine có thể dẫn đến nguy cơ chúng bị tuồn sang nước khác. Đã có những vụ thất lạc vũ khí xảy ra. Hồi tháng 5, một khẩu súng phóng lựu của Thụy Điển, dường như bắt nguồn từ chiến trường Ukraine, đã phát nổ trong cốp xe ôtô ở Nga.
Các chuyên gia buôn bán vũ khí cảnh báo chính quyền Mỹ và các đồng minh phải luôn đề cao cảnh giác trước nguy cơ này.
Rachel Stohl, phó chủ tịch phụ trách các chương trình nghiên cứu tại Trung tâm Stimson, trụ sở tại Washington, cho hay giới chức Mỹ cũng phải phát triển các kế hoạch dài hạn hơn nhằm đảm bảo an toàn cho lượng vũ khí dư thừa của nước này sau khi xung đột với Nga kết thúc, lưu ý rằng Ukraine từng là điểm nóng buôn lậu vũ khí sau Chiến tranh Lạnh.
Theo bà, yêu cầu tăng cường giám sát có thể trái ngược với mong muốn của Mỹ là đẩy mạnh hỗ trợ vũ khí trong thời điểm nhạy cảm hiện nay, khi lực lượng Ukraine đang đạt được những bước tiến mạnh mẽ trên chiến trường. Tuy nhiên, "chúng ta phải đảm bảo không để tốc độ và tính cấp bách đó ảnh hưởng đến lợi ích lâu dài của mình".
Những thách thức nảy sinh ở Ukraine lặp lại những lo ngại lớn hơn về cách vũ khí sản xuất tại Mỹ, nhà xuất khẩu quân sự lớn nhất thế giới, được sử dụng trên toàn cầu. Nhiều lời phàn nàn đã xuất hiện từ lâu rằng bất chấp những quy trình ngăn ngừa sử dụng sai mục đích, một số đối tác nước ngoài của Mỹ đôi khi vẫn sử dụng những vũ khí đó chống lại dân thường, như ở Yemen. Các thiết bị hiện đại cũng từng bị rơi vào tay những lực lượng không mong muốn, như xe tăng Abrams bị phiến quân Nhà nước Hồi giáo (IS) tịch thu hay trực thăng Black Hawk được các tay súng Taliban điều khiển.
Chính quyền Tổng thống Joe Biden đang cố gắng đẩy mạnh nỗ lực giám sát nhằm giảm thiểu nguy cơ vũ khí bị thất lạc hay tuồn ra chợ đen, đặc biệt khi các đảng viên Cộng hòa tại quốc hội đang bày tỏ lo ngại về khoản hỗ trợ của Mỹ dành cho Ukraine.
Với gần 18 tỷ USD tính từ tháng hai đến nay, Mỹ là bên viện trợ quân sự lớn nhất cho Ukraine trong cuộc xung đột. Việc thông qua các gói viện trợ lớn có thể trở nên khó khăn hơn sau cuộc bầu cử quốc hội giữa kỳ Mỹ vào tuần tới.
Tuần trước, chính quyền Mỹ đã công bố kế hoạch ngăn chặn nguy cơ vũ khí bị chuyển hướng phi pháp ở Đông Âu. Phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ Adrienne Watson trấn an rằng Ukraine là một đối tác "sẵn sàng và có năng lực" chịu trách nhiệm về những vũ khí họ nhận được.
Binh sĩ Ukraine kiểm tra vũ khí tại một vị trí trên tiền tuyến ở khu vực Donetsk, miền đông đất nước, ngày 24/10. Ảnh: AFP.
"Mặc dù xung đột là không thể đoán trước, Mỹ và Ukraine vẫn cố gắng hợp tác để ngăn chặn việc vũ khí bị chuyển hướng bất hợp pháp", bà nói.
Các quan chức Mỹ cho biết Ukraine đang nỗ lực chứng minh họ tuân thủ nghiêm ngặt những yêu cầu liên quan đến trách nhiệm giải trình đối với những vũ khí nhận từ Mỹ và các quốc gia khác, một phần vì giới chức Ukraine hiểu rõ rằng bất kỳ sai sót nào cũng có thể làm suy yếu mặt trận ủng hộ mạnh mẽ của phương Tây.
Hầu hết các thiết bị được cung cấp cho Ukraine đến nay chỉ tuân theo các yêu cầu theo dõi tối thiểu dựa trên hệ thống truy vết vũ khí của Mỹ với tên gọi quy trình "giám sát sử dụng cuối cùng".
Đối với các mặt hàng như đạn cho súng bộ binh hay đồ bảo hộ cá nhân, chỉ có duy nhất một sĩ quan quân đội Mỹ ở Ba Lan chịu trách nhiệm giám sát quá trình chuyển giao chúng.
Những thiết bị phức tạp hoặc nhạy cảm hơn yêu cầu một loạt cuộc kiểm tra bổ sung, trong đó có cả kiểm tra định kỳ hàng năm, do một sĩ quan Mỹ thực hiện. Chúng nhằm đảm bảo rằng vũ khí được cất giữ an toàn với số seri tương ứng.
Các hệ thống vũ khí lớn hơn, như pháo phản lực HIMARS hay lựu pháo M777, không yêu cầu giám sát tăng cường.
Các quan chức Mỹ thừa nhận họ không có quy trình chuẩn để theo dõi vũ khí trong một cuộc xung đột như những gì diễn ra ở Ukraine. Các nhân viên quân sự Mỹ không thể mạo hiểm đi vào những vùng lãnh thổ mà quân đội Nga đang kiểm soát hay những nơi đang giao tranh ác liệt.
Để bù đắp cho những hạn chế đó, họ đang xây dựng quy trình sử dụng máy quét, cho phép các sĩ quan Ukraine kiểm kê số seri mà không cần sĩ quan Mỹ có mặt, dựa trên một công nghệ lần đầu tiên được áp dụng trong đại dịch Covid-19. Washington đã bắt đầu đào tạo các nhân viên quân sự Ukraine ở Ba Lan về công nghệ quét mới này và đang cố gắng triển khai rộng rãi chúng trước thời điểm cuộc xung đột Nga - Ukraine bước sang năm thứ hai.
Giới chức Mỹ cũng đang cố gắng tăng cường giám sát bằng cách quét các hộp đựng vũ khí đã được Ukraine sử dụng và nhận báo cáo sử dụng vũ khí từ quân đội Ukraine.
Đến nay, Ukraine đã cung cấp một số báo cáo tổn thất thiết bị, nhưng chủ yếu là các thiết bị nhìn đêm bị hỏng. Các báo cáo này được nộp ở dạng văn bản, nhưng các quan chức Mỹ hy vọng chúng sẽ sớm được tự động hóa và số hóa, giúp dễ dàng xây dựng bức tranh thời gian thực về cách vũ khí Mỹ đang được Ukraine sử dụng trong cuộc đối đầu với Nga.
Một báo cáo năm 2020 từ tổng thanh tra Lầu Năm Góc cho thấy các quan chức quốc phòng đã tuân thủ những yêu cầu giám sát đối với tên lửa Javelin cung cấp cho Ukraine, nhưng chưa thực hiện đầy đủ đối với các thiết bị nhìn đêm. Theo đó, quân đội Ukraine không báo cáo nhất quán về việc các thiết bị đó bị mất hay trộm cắp. Mặt khác, trong một số trường hợp, số seri đôi khi bị mất hoặc không đọc được, khiến việc kiểm kê không thể hoàn thành.
Tại Kiev, Oleksandr Zavytnevych, người đứng đầu ủy ban quốc phòng và an ninh quốc gia thuộc quốc hội Ukraine, cho biết ủy ban này đã đến thị sát các kho vũ khí và đánh giá những tin đồn về việc sử dụng sai mục đích hay trộm cắp, tuồn vũ khí ra bên ngoài, nhưng không tìm thấy bất kỳ "dấu hiệu thực sự" nào về các hoạt động bất hợp pháp như vậy.
Các quan chức Mỹ cho hay quân đội Ukraine cũng đang cố gắng cập nhật hệ thống thông tin của riêng mình để theo dõi số vũ khí được viện trợ. Dù vậy, họ thừa nhận chưa hài lòng với kết quả tổng thể của phương pháp giám sát. Song, đây không nên là lý do để hạn chế hỗ trợ cho Ukraine.
"Trách nhiệm đạo đức của chúng ta là giúp đỡ chính phủ Ukraine, và hậu quả của việc không làm điều đó còn tồi tệ hơn nhiều", quan chức giấu tên từ Bộ Ngoại giao Mỹ nhấn mạnh. "Vì vậy, mọi thứ có lẽ đã rất rõ ràng về mặt chi phí - lợi ích".
Vũ Hoàng (Theo Washington Post)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét